Schaakanalyse? De computer weet het! Bottema-Pham volgens Stockfish

Ik dacht altijd dat schaakanalyses waren voorbehouden aan geleerde, belezen, enigszins wereldvreemde bollebozen die na gedegen studie prachtig geschreven what-if analyses maakten. Daarin toonden ze aan dat de grootmeester ergens bij de vijfde zet een miniscule blunder met grote gevolgen had gemaakt. Een leek kan dat niet. Gewone mensen denken niet vijftien zetten vooruit, terwijl ze razendsnel vergelijkingen maken tussen de stand op het bord voor hen en pakweg ‘de roemruchte partij Eduard Lasker-Rudolf Loman uit 1903’.

Maar dit is 2019, en dus kan de computer wat voorheen alleen Tim Krabbé kon. Ik voerde een recente Mokumse-Meesters partij van Tom Bottema vs Khoi Pham in Stockfish op chess.com in. Stockfish analyseert, in het Nederlands bovendien. Alhier de resultaten van de analyse.

Kracht Wit Zwart
Uitstekend 19 14
Goed 0 2
Onnauwkeurigheid (?!) 1 2
Fout (?) 0 2
Blunder (??) 2 1
Gedwongen 0 0
Beste Zet 73,3% 35,7%
Gem. verschil 0,55 2,22

De computer analyseert de eerste zetten en oordeelt:

B28: Sicilian Defense: Open, Scheveningen, Sozin, Flank Variation,

1. e4c52. Pf3d63. d4cxd44. Pxd4Pf65. Pc3a66. Lc4e67. O-Ob58. Lb3Le7 8.O-O Be7 9. f4

Stockfish is het eens met Bottema tot aan de negende zet. Daar waarschuwt de computer, bij de Bottema’s negende zet:

ONNAUWKEURIGHEID (-0.50) Een betere zet zou 9. Df3 zijn geweest. (+0.67)

Pham reageert met 9… b4

In de tiende zet gaat het voor het eerst verkeerd, tenminste volgens de computeranalyse.
10. Pa4Pxe4
Pham’s antwoord, met het paard, vindt geen genade in computerogen:
FOUT (+2.19) De beste zet was 10… Dc7 (+0.59)

11. f5 d5 12. fxe6fxe6

ONNAUWKEURIGHEID (+5.54) Een betere zet zou 12… O-O zijn geweest. (+3.52)
Wit heeft een sterke centrumpositie en heeft al gerokeerd, en Stockfish begrijpt niet goed waarom Pham niet hetzelfde doet.
13. Pxe6Lxe614. Dh5+Kd715. Lxd5Pf616. Txf6
Aargh! “BLUNDER (+3.79) De beste zet was 16. Lxe6+ (+7.00)”
(Stockfish vindt dat wit met de loper een veel sterkere positie krijgt omdat wit daar uiteindelijk een toren mee voor komt te staan, via deze variant:
16.Lxe6+ Kxe6 17.Te1+ Kd7 18.Td1+ Ke6 19.Txd8 Pxh5 20.Txh8 Pf6 
21.Le3 Pfd7 22.Pb6 Pxb6 23.Lxb6 Ld6 24.Te1+ Kf7 25.Ld4 a5 
26.Tf1+ Ke6 27.Lxg7 Ta7 28.Txh7)
Maar goed, het loopt dus anders, na het slaan van de toren reageert Pham met 16… Lxf6
Bottema speelt vervolgens zijn loper. 17. Le3
Stockfish is onverbiddelijk.
“BLUNDER (+2.11) De beste zet was 17. Pc5+”(+8.15).
Het idee van Stockfish is
17.Pc5+ Ke7 18.Pxe6 Db6+ 19.Kh1 g6 20.De2 Db5 21.Df3 Pd7 22.Lf4 Pe5
23.Lxe5 Lxe5 24.De4 Db8 25.Pd4 Kd6 26.Pc6 Te8 27.Pxb8 Taxb8
28.Td1 Kc5 29.Dc4+ Kb6 30.Dxb4+ Kc7
De precieze meerwaarde zie ik niet, als huiskamerschaker. Stockfish komt hiermee uit op een eindspel met een witte dame, een toren, een loper tegen twee zwarte torens en een loper. Dat is in punten natuurlijk beter, maar waarom begaat Bottema met Le3 een blunder? Hij activeert zijn loper en zet zo meer druk. Pham reageert met:

17… Dc7

Nu maakt zwart een fout volgens Stockfish.
“BLUNDER (+10.69) De beste zet was 17… Lxd5″.
Waarom? Omdat Stockfish voorrekent dat dit uiteindelijk leidt tot een min of meer gelijk eindspel met enig pionnenvoordeel voor wit, via de volgende variant: 17…Lxd5 18.Dxd5+ Ke8 19.Dxa8 Kf7 20.Df3 Te8 21.Td1 De7 22.Lf2 Kg8
23.Te1 Df7 24.Txe8+ Dxe8 25.Db3+ Df7 26.Dxb4 Pd7
27.Pb6 Pe5 28.Dd6 Dxa2 29.Db8+ Kf7 30.Db7+ Kg8 (+1.71)
De zet 17… Dc7 daarentegen leidt tot dameverlies van zwart binnen vijf zetten en een volledig open zwarte rechterflank binnen tien zetten, kortom hiermee bezegelt Pham zijn verlies, vindt Stockfish
(alternatief =17…Dc7 18.Pb6+ Ke7 19.Lxe6 Kxe6 20.Dd5+ Ke7 21.Te1 Kf8
22.Lc5+ Dxc5+ 23.Dxc5+ Kf7 24.Pxa8 Lxb2 25.Dxb4 Lf6
26.De4 Pd7 27.Pc7 Pf8 28.Pxa6 h6 29.Td1 Kg8 30.Pc5 Ph7 31.Dd5+ Kf8)
Maar zo liep het dus niet. Bottema speelde:

18. Pc5+Ke7

19. Pxe6 De5

Stockfish moppert over die zwarte damezet:
ONNAUWKEURIGHEID (+20.20) Een betere zet zou 19… Dd6 zijn geweest (+10.69)
Ik weet niet of ik het daar mee eens ben. Met zijn zet bedreigt zwart de witte dame en de witte pion op b2, dus het is een mooie wanhoopsaanval. Misleiding en verrassing zijn zwaard en schild van de schaker.
Bottema loopt er niet in en antwoordt met:

20. Lc5+Kd7

Dat laatste antwoord is volgens Stockfish
FOUT (♔ MAT IN 3) De beste zet was 20… Dd6 (+23.58)
Maar het maakt niet zoveel uit. Dd6 leidt tot mat in 11 zetten. Kd7 leidt tot mat in 3 zetten. Misschien wilde Pham gewoon wat sneller ten onder.

21. Df7+Kc822. Lb7#

Mat. Wit begint, wit wint.

Niveau van bovenstaande computeranalyse is basisniveau, voor diepgaandere analyses moet je geabonneerd zijn. Toch ben ik best onder de indruk van Stockfish, als leek dan. Ik vraag me af wanneer Tim Krabbé en andere schaakstukjesschrijvers volledig zijn weggedigitaliseerd. Als schakers niet meer van computers kunnen winnen, kunnen schrijversanalyses dan nog wel winnen van computeranalyses?

 

Tom Bottema (2222)
Khoi Pham (2122)

Resultaat: 1 - 0
Metagegevens » Klikken om te openen.